حضرت ابالحسن، علي بن الحسين، امام سجاد عليه‌السلام : اِلَهِي ... وَ أَصِحَّ لِي أَبْدَانَهُمْ⁽¹⁾وَ أَدْيَانَهُمْ⁽²⁾وَ أَخْلَاقَهُم⁽³⁾ ... .⁽⁴⁾
اله و معبود من، تن و بدن، دين و اخلاق فرزندانم را صحت بخش.
             

---

(1): بدني صحت دارد كه از نقص جسمي و بيماري عاري باشد.
(2):ديني صحيح است كه هيچ باطلي در آن نباشد و ملاك اين عدم بطلان نيز در آن است كه مورد تاييد خداوند باشد، تاييد خداوند نيز بر اساس استدلالاتي كه دربحثهاي مربوطه وجود دارد فقط منحصر در قرائت شيعيان دوازده امامي از دين است، اين مي تواند معناي اصلي در صحت دين باشد و مي شود مراد از صحت در دين، عاري بودن دين داري فرد از فهم هاي ناقص و متحجرانه و يا عمل كردن و معتقد بودن به برخي از دستورات ديني باشد.
(3): خلق و خوي همراه با نرمش و عطوفت و اصالت دادن به جذب نه دفع افراد نيز مي تواند تعبيري براي صحت در اخلاق فرد باشد، كسي كه خلق و خوي خشني داشته باشد نمي تواند دستورات متنوع ديني را كه ساختمانش صرفا با خلق و خوي سالم طراحي گرديده است را برتابد، از اين رو خلق مريض ناچارا برخي از دستورات دين را قبول مي كند و يا همان ها را با تفسيري خاص دريافت مي كند مانند سكولارها و ليبرالهاي ظاهرا مسلمان و داعشي ها و تكفيريها و كلا انسان هايي كه به تعبير قرآن كريم نومن ببعض و نكفر ببعض هستند.
إِنَّ الَّذينَ يَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ يُريدُونَ أَنْ يُفَرِّقُوا بَيْنَ اللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ يَقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ‏ وَ نَكْفُرُ بِبَعْضٍ‏ وَ يُريدُونَ أَنْ يَتَّخِذُوا بَيْنَ ذلِكَ سَبيلا / نساء: 150
كسانى كه به خدا و پيامبرانش كفر مى‏ورزند، و مى‏خواهند ميان خدا و پيامبران او جدايى اندازند، و مى‏گويند: «ما به بعضى ايمان داريم و بعضى را انكار مى‏كنيم» و مى‏خواهند ميان اين [دو]، راهى براى خود اختيار كنند.
و در نهايت اينكه دين صحيح و كامل با بدن سالم دست يافتني تر است انساني كه دچارمريضي است فكرش براي دريافت مفاهيم دقيق ديني درست كار نمي كند. پس اين سه مورد يعني خلق و خو و دين و بدن صحيح و سالم با هم نهايت ارتباط را دارند و بستري محكم براي تربيت را مي سازند.
(4): دعاي بيست و پنجم صحيفه سجاديه امام سجاد عليه‌السلام.

حضرت ابالحسن، علي بن الحسين، امام سجاد عليه‌السلام: اِلَهِي ... وَ رَبِّ⁽¹⁾ لِي صَغِيرَهُمْ ... .⁽²⁾
اله و معبود من، فرزندان كوچكم را برايم و به نفعم، بزرگ كن و پرورش بده.
              

---

(1): اوست كه مرا غذا مي دهد و سيراب مي كند(شعراء77)، يا رازق الطفل الصغير(دعاي جوشن كبير). مسيرها و سلائق در پرورش و تربيت فرزندان آنقدر زياد است كه گاهي انسان مي ماند كه فرزندش را زير تيغ جراحي كدام كارشناس ببرد و گاهي اصلا خسته مي شود و آنرا به حال خود رها مي كند، اصل همه مسئله ها و مشكلات در تربيت فرزند همين است كه چه روش و متدي تمام استعدادهاي فرزند را شگوفا مي كند، آنهم اين انساني كه اينقدر پيچيدگي دارد، چه روش و يا روشهايي مي تواند استعدادهاي سرشار او را شكوفا كند، آنهم نه استعدادهايي در حد خوردن و خوابيدن و روشهاي رسيدن به خوردنهاي خوب(شغل و مسكن و لباس)، كه اين كارها را هم حيوانات با بساطت كمتري انجام مي دهند، بنابراين بهترين حالت اين است كه خداوند بر اساس احاطه‌اي كه كه به وجود و شخصيت و حال و آينده افراد دارد تربيت آنها را به عهده بگيرد و قطعات پازل اين زندگي پيچيده را با هدايت خويش معرفي نمايند نه اينكه خود شخص با آزمون و خطاهاي بسيار تازه بعد از عمري زندگي بفهمد كه چه مسير غلطي را آمده تازه اگر بفهمد و فرصت جبراني باشد.بنابراين از خدا بخواهيم و تلاش كنيم و از مدل زندگي كساني كه او معرفي كرده استفاده كنيم، تا خداوند خود تربيت فرزندان را بر عهده بگيرد و تمام اسباب و وسائل يك تربيت باب ميل خود را به ما معرفي كند و ... .
(2): آمدن اين دو كلمه (رب، صغير)، با هم در اين قسمت عبارت مي تواند به اين نكته رهنمون باشد كه تربيت دفعتا و آن هم از سنين بالا شكل نمي گيرد و اگر هم باشد خيلي به سختي شكل خواهد گرفت، بلكه بايد از همان دوران صغارت و كودكي زمينه هاي تربيت را كم‌كم شكل داد، بچه‌اي كه از كودكي متناسب با سن خود، عادت به پوشش حيا محور داده نشود، به صورت دفعي در سن بلوغ هم پوششي نخواهد داشت.

حضرت ابالحسن، علي بن الحسين، امام سجاد عليه‌السلام: وَ زِدْ لِي⁽¹⁾ فِي آجَالِهِمْ⁽²⁾ ... .⁽³⁾‏
اله و معبود من، عمر فرزندان را، به نفع و سود من زياد كن.
     

---

(1): كلمه "لي" در صدد رساندن اين معنا است كه عمر طولاني اگر موجب ضررباشد بهتر آن است كه نباشد به همين جهت امام عليه السلام در اينجا دعا مي كنند كه خدايا زمان حيات فرزندان را طولاني كن، منتها طولاني و زياد شدني كه نفعش به من برسد و طبيعتا نفعي به پدر و مادر از ناحيه فرزند مي رسد كه اعمال فرزند مطابق خواست خداوند باشد.
(2): اجل و زمان مرگ انسان از أن چيزهايي است كه بشر نه تنها هيچ دخالتي در آن ندارد بلكه قدرت چنين كاري رانيز ندارد، چرا كه حيات انسان با قبض روح انسان تمام مي شود و عمليات قبض روح صرفا در دست خداست و نه هيچ موجود ديگر. حوزه اختيار انسان آنهم نه به طور مطلق، مربوط به شيوه سالم زندگي كردن و استفاده از داروها در هنگام مريضي و برخي موارد ديگر است، استفاده از دارو و بهبود يافتن از يك مريضي خطرناك به معناي زياد شدن حيات انسان نيست، چرا كه زمان مرگ در علم خداوند كاملا مشخص است و با رسيدن زمان آن، چه شخص سالم باشد و چه مريض، چه كودك باشد و چه بزرگ، چه جوان باشد و چه پير، قبض روح مي شود.
البته خداوند براي طولاني شدن حيات انسانها و به تاخير افتادن اجل آنها عوامل و اسبابي را قرار داده است كه موارد آن بسيار زياد است، مانند دوري از گناه، صله رحمو ... و يكي از بهترين راه‌هاي به عقب افتادن زمان مرگ، دعاي پدر و مادر در حق فرزندان است كما اينكه امام سجاد عليه‌السلام اين راه را در اين دعا به ما نشان داده‌اند.
برخلاف تصور عامه مردم كه مثلا گمان مي كنند ورزشحيات انسان را طولاني ميكند و يا مثلا استفاده از فلان غذا و يا ميوه، باعث افزايش زمان حيات انسان مي شود در حالي كه اين موارد عواملي است براي سالم زندگي كردن نه زياد شدن عمر و به تاخير افتادن اجل انسان چون اجل و زمان مرگ انسان زمان مشخصي دارد و اگر كسي در اين مدت از غذاي سالم استفادهكند و يا بدن خود را تنبل بار نياورد تن سالمتري خواهد داشت و اگر اين كارها را انجام ندهد تن مريضي خواهد داشت، نه اينكه بتواند مدت زمان حيات خود را با اين كارها كوتاه يا بلند كند.
(3): دعاي بيست و پنجم صحيفه سجاديه امام سجاد عليه‌السلام.

حضرت ابالحسن، علي بن الحسين، امام سجاد عليه‌السلام: اللَّهُمَّ وَ مُنَّ عَلَيَّ بِبَقَاءِ وُلْدِي وَ بِإِصْلَاحِهِمْ لِي و بِإِمْتَاعِي بِهِمْ.⁽¹⁾
خدايا و بواسطه بقاء⁽²⁾ فرزندانم و اصلاح⁽³⁾ ايشان و استفاده⁽⁴⁾ از ايشان بر من منت بگذار.
نسبتمن با فرزندم در مورد شئون مختلف حيات او مي تواند در سه مورد بالا خلاصه شود و به تعبيري اهداف من را در ارتباط با وي را تشكيل دهند. اينكه تكليف خود را در اين مسير پر پيچ و خم بدانيم و بدانيم كه بايد به دنبال چه چيزهايي باشيم براي آنها كه به دنبال ساختن يك انسان هستند خيلي مهم است، پدر و مادري كه نمي داند مي خواهد چه بكند تصميماتش بر اساس گريه و اخم و شادي و دلتنگي و خواستن هاي فرزندش شكل مي گيرد و نتيجه اش جز يك فرزند شل ووارفته و لوس و پرتوقع و ... نخواهد بود.
در ادامه امام سجاد عليه السلام در ذيل اين خصوصيات كلي مواردي را بيان مي كنند كه بايد ملاك عمل يكشيعه علوي در تربيت فرزند قرار گيرند، انشاءالله يك به يك به همه آنها خواهيم پرداخت.
                                 

---

(1): دعاي بيست و پنجم صحيفه سجاديه امام زين‌العابدين عليه‌السلام.
(2): واژه "بقاء" در مفهوم خويش دوام و ثبات را در بر دارد.
(3):اصلاح در مقابل فساد و افساد به كار برده مي‌شود. عبارت " بِإِصْلَاحِهِمْ لِي" به معناي اصلاح فرزندان كه اصلاح ايشان به نفع من پدر و مادر است.
(4):استفاده به معناي بهره‌برداري و بهره‌مند شدن از فرزندان است. عبارت " بِإِمْتَاعِي بِهِمْ" به معناي بهره‌برداري و استفاده به سبب فرزندان است، كه در آينده مصاديقي از اين استفاده ها و بهره برداريها خواهد آمد.

حضرت ابالحسن، علي بن موسي، امام رضا عليه‌السلام: ...لَا تَدَعُوا الْعَمَلَ‏ الصَّالِحَ وَ الِاجْتِهَادَ فِي الْعِبَادَةِ اتِّكَالًا عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ عليهم‌السلام‏، لَا تَدَعُوا حُبَّ آلِ مُحَمَّدٍ عليهم‌السلام وَ التَّسْلِيمَ لِأَمْرِهِمْ اتِّكَالًا عَلَىالْعِبَادَةِ فَإِنَّهُ لَا يُقْبَلُ أَحَدُهُمَا دُونَ الْآخَر ... .⁽¹⁾
باتكيه بر محبت آل‌محمد عليهم‌السلام، عمل صالح و مجاهدت در راه خدا را ترك نكنيد⁽²⁾، با تكيه بر اعمال و عبادات نيز، محبت آل‌محمد عليهم‌السلام و تسليم بودن در مقابل سخنان و اوامر ايشان را ترك نكنيد، چرا كه هيچكدام بدون ديگري قبول نخواهد شد.
   

(1): بحارالانوار، چاپ بيروت، ج75، ص348.
(2):محرم و فاطميه و اعياد شعبانيه به مجالس اهل بيت رفتن و صبح و شام در مجالس بودن، كربلا و مشهد و قم زيارت رفتن، نذري دادن و سفره انداختن و ختمبرداشتن و سينه زدن و غذا دادن در مجالس اهل بيت و ... بدون خمس و امر به معروف و حجاب و احترام به نماز و در مقابل دشمنان دين موضع داشتن و كمك به فقرا و به يتيم رسيدگي كردن و ... يعني وقت تلف كردن.